Toplumsal Bir Problemin Tespit, Analiz ve Çözümü Üzerine Bir Örnek İncelemesi

Sürekli büyüme, değişim, tecdid ve yeni ortamlara adapte olma zorluklarıyla karşılaşan toplumsal yapılar tabanlarında meydana gelen problemleri tespit, analiz ve tedavi noktasında sağlam modellere ihtiyaç duyarlar. Bu yazıda paylaşmak istediğimiz örnek toplumsal çapta yayılan bir problemin tespit, analiz ve tedavisini göstermektedir. Ayrıca takip eden sorular bu örneğin nasıl hayata geçirilebileceğine dair fikir vermektedir.

ÖRNEK BİR VAKA: NORVEÇ’TE OKULLARDA ARTAN FİZİKSEL TACİZ

Norveç’te okulda fiziki taciz görmeleri neticesinde intihar eden üç öğrenci ve aynı sebeplerle intihara teşebbüs eden diğer birkaç öğrencinin meydana getirdiği infial neticesi Norveç hükümeti Dan Olweus isimli bir psikologdan meseleyi araştırmasını ve bir aksiyon planı ortaya koymasını ister. Olweus duruma müdahale öncesinde 90.000 Norveçli öğrenci üzerinde bir anket çalışması yapar. Anket neticesinde okullarda fiziksel tacizin çok ciddi boyutlarda ve yaygın olduğunu, ayrıca öğretmenlerin ve anne babaların bu durumdan çok da haberdar olmadıklarını, olsalar bile nadiren duruma müdahale ettiklerini tespit eder. Olweus eğitim ve hafif cezalandırma içerikli bir program hazırlar. Hükümet bu programı uygulamak üzere tüm okullarda şiddet ve fiziki tacize sebep olan sosyal dinamikleri değiştirme üzerine bir kampanya başlatır.

Öncelikle, problemin ne olduğunu açıklamak üzere tüm toplumu kucaklayan toplantılar yapılır. Ebeveynlere okulda şiddete uğrayan çocukların genellikle sergiledikleri semptomları açıklayan broşürler dağıtılır. Öğretmenlere okulda fiziki şiddete nasıl müdahele edip önleyeceklerine dair eğitim verilir. Öğrencilerde duyarlılık ve anlayış oluşturmak için ise fiziki şiddete maruz kalmış öğrencilerin yaşadıklarını anlattıkları videolar izlettirilir.

İkinci adımda, sınıflarda öğrenciler okulda fiziksel şiddeti nasıl önleyebileceklerine ve yalnızlık çeken çocukları nasıl arkadaş halkalarına katabileceklerine dair müzakereler yaparlar. Öğretmenler iş birliği yapıp problemi çözmeye katkıda bulunmak ve daha çok bilgi sahibi olmak isteyen kişilerden oluşan gruplar teşkil eder ve hızlı bir şekilde lakap takma ve buna benzer gerginliği artıran davranışları durdurmak için harekete geçerler. Okul müdürleri kantin, tuvalet ve oyun alanlarının uygun bir şekilde denetlendiğinden emin olurlar.

Üçüncü aşamada ise bu tedbirlere rağmen bir fiziksel şiddet olması durumunda ne yapılacağı ele alınır. Okullardaki rehberler hafif cezalandırma ve şiddet uygulayan öğrenci ve onun ailesiyle yoğun bir terapi çalışması karışımı bir yolla durumlara müdahele ederler.

Kampanya başladıktan yirmi ay sonra, fiziksel şiddetin tüm sınıflarda yüzde elli oranında bir düşüş sergilediği görülür. Netice olarak Olweus durumu şöyle ifade eder: “Artık ‘bilgimiz ve haberimiz yoktu’ gibi bahanelerle okulda şiddete müdahele etmeme problemi söz konusu değildir. Sadece mesele yetişkinlerin irade ve sorumluluk göstererek duruma müdahil olmalarına kalmıştır.”

SORULAR

Problemin Tanımı

• Lokal toplumunuzda karşılaştığınız ve şu an ele almak istediğiniz en önemli problem nedir?
• Bu problemi hangi yollarla tespit ettiniz? Toplumsal kanı da aynı yönde midir?
• Karşılaştığınız husus asıl problemin bizzat kendisi midir yoksa daha genel bir problemin yüzeye vuran semptomlarından biri midir?
• Bu daha önce karşılaşılan bir problemse önceki çözüm önerileri şu an neden geçerli değildir? Geçerli ise uygulamanın önündeki engeller nelerdir?
• Acil bir müdahele gerektirmekte midir yoksa çözüm süreci zamana yayılabilir mi?
• İhmal edildiğinde kendiliğinden kaybolacak bir problem midir yoksa daha kötü ve yaygın hale gelme durumu var mıdır?
• Problem hangi zaman ve ortamlarda daha çok ortaya çıkmaktadır?
• Problemin belli kişilerle ilişkisi var mıdır?
• Ortaya konulan çözüm ne çapta olmalıdır? Sadece birkaç kişi ve şartın değişmesiyle mi yoksa toplumsal dönüşümle mi ilgilidir?

İnsan Faktörü

• Yeteri kadar yardım edecek insan var mıdır?
• Katılımcıların beceri ve kabiliyetleri yeterli seviyede midir?
• Yardımcı olmayıp yük olduğu düşünülen kişiler var mıdır? 

Kaynaklar

• Yeterli miktarda mali kaynağınız mevcut mudur?
• İhtiyaç olup da ortaya konmayan ya da tespit edilmeyen kaynaklar var mıdır?
• Efektif kullanılmayan ya da yanlış yerde kullanılan kaynaklar nelerdir?

Çevresel Faktörler

• İçinde bulunduğunuz çevre probleme sebebiyet verici ya da artırıcı özelliklere sahip midir?
• Stres seviyesi yüksek midir?
• İdari hiyerarşi yeteri kadar ulaşılabilir ve destekleyici midir?
• İdari kadro problemden ne kadar haberdardır?

Yöntemler ve Kurallar

• Yapılan iş, vazife, hedefler ile alakalı kurallar, yöntem ve prensipler herkes tarafından iyice anlaşılmış mıdır? Tanım ve duyurulmada problemler var mıdır?
• Kural ve yöntemler yardımcı olmaktan öte bir engel gibi anlaşılmakta mıdır?

Dil, Terminoloji ve Kavramlar

• Herkesin işi yaparken birbirini rahat anlayacağı bir dil geliştirilmiş midir? Herkes söylenen şeylerden aynı şeyi mi anlamaktadır yoksa farklı anlayış ve yorumlara açık bir dil mi söz konusudur?
• İfade edilmese de herkesin içten içe düşündüğü hususlar ve gizli kurallar var mıdır?