Öyküsel (Narrative) Terapi

VARSAYIMLAR

• Kişisel hayat deneyimlerimiz çoğunlukla muğlaktır ve deneyimle ilgili belli hususiyetleri daha fazla vurgulamaya meyyaldir.
• Kullandığımız dil ve ifadeler ‘hakikati tanımamız’a müspet ya da menfi manada etki eder. Kullandığımız dil ve mana yüklediğimiz hayat tecrübelerimiz birbirini bu manada tekrarlar ve etkiler.
• Gerçeklik toplumsal bir kurgudur ve içinde yaşadığımız toplumun kullandığı dil, tanım, duygusal yaklaşım ve kategorilere göre şekillenir.
• Danışan kişinin sahip olduğu gerçeklik, tarihi gerçekliklerle veya başka bir kişinin gerçekliği ile örtüşmeyebilir, ancak o kişi için o esnada vaki bir gerçekliktir.
• Problemin sebeplerinden ziyade meydana getirdiği tesirlere odaklanmak gerekir. (Problemin aileyi nasıl etkilediğine ve ailenin problemi ne yönde etkilediğine odaklanın.)
• Kendimizle ilgili zihnimizde oluşturduğumuz hikayeler ve tanımlar, hayat tecrübelerimizi belli kategorilere göre düzenler ve davranışlarımız üzerinde şekillendirici bir etki meydana getirir.
• Odaklanmamız gereken husus problemdir, kişi değildir. Kişinin kendisi problem değildir, ona arız olan problem/sıfat odak noktamızdır ve problem tanımımız olmalıdır.
• İnsanların hayat algısı ve tecrübeleri kendileri hakkındaki tanımları ve destekleyici hikayeleri kadardır ve onlarla sınırlıdır.
• Kendimize kendimiz hakkında anlattığımız hikayeler ve yaptığımız tanımlar çoğunlukla toplumdan veya ailelerimizden gelen mesajlara dayanmaktadır (toplumsal kurgu).
• İnsanlar kendileri hakkında toplumdan gelen mesajların bir kısmını alıp bir kısmını dışarıda bırakma ve bunları işleyerek bir şekle sokma hususunda kendilerine özgü filtrelere ve yeteneklere sahiptirler.

KAVRAMLAR

• Dominant hikâye: Egemen sosyal kültüre dayalı inançlar, değerler ve uygulamalar
• Mahkûm hikâye: Kişinin dominant öykü tarafından bastırılmış olan kendi hikayesi
• Alternatif hikâye: Hali hazırda mevcut olan ancak fark edilmeyen hikâye
• Problemi besleyen hikayeler: Problemin devam etmesini sağlayan ve kişiye zarar veren hikâye (Kapalıdır ve katıdır.)
• Yapı söküm: Problemi besleyen hikâyeyi tahlil edip parçalara ayırma, gizli ve soyut aktörlere isim verip şahsileştirme ve hikâyenin anlatılmamış ve bastırılmış kısımlarını kullanarak alternatif bir hikâye yazmaya çalışma
• Faaliyet manzarası: İnsanlar yaptıkları şeyleri nasıl yaparlar?
• Bilinç manzarası (anlam manzarası): Problemin kişi için anlamı nedir?
• Benzersiz sonuçlar: Parçalara bölünüp tahlil edilen hikâyenin hâkim hikâye ya da problemi besleyen hikâye tarafından tahmin edilemeyen pozitif ve farklı parçaları, istisnalar, pırıl pırıl ‘eureka’ anları 

TERAPİNİN HEDEFLERİ

• Danışanların kendilerini nasıl algıladıklarını değiştirin ve kendilerine ait tanımlarını ve hikayelerini olumlu bir şekilde yeniden yazmalarına yardımcı olun; problemi beslemeyecek, alternatif ve daha çok tercih edilen tanımları ve hikayeleri bulun.
• Kendileri hakkında sorun içermeyen daha fazla / farklı kişilik tanımları ve hikâye seçenekleri sunun.

BAZI KAYNAKLAR

Freeman, J., Epston, D., and Lobovits, D. (1997). Playful Approaches to Serious Problems: Narrative Therapy with Children and their Families. New York: W.W. Norton.

Freedman, J., and Combs, G. (1996). Narrative Therapy: The Social Construction of Preferred Realities. New York: W. W. Norton.

White, M., and Epston, D. (Eds.). (1990). Narrative Means to Therapeutic Ends. New York: W.W. Norton.

White, M. (2007). Maps of Narrative Practice. New York: W.W. Norton.