Toplumsal Gelişimin Metot ve Prensipleri Üzerine Bir Deneme

Varlık sahasına çıkmış sosyal hareketler, ancak kendi içinde tutarlı bir toplumsal eğitim metodolojisine ve prensipler bütününe dayanarak vaat ettikleri gelişim ve dönüşüm adına uzun vadeli sonuçlar alabilirler. Bu çalışmada geçen ‘toplumsal eğitim metodolojisi ve prensipleri’ etrafındaki maddeler, her ne kadar pratikteki uygulamaları açısından şahıslara ve yörelere göre farklılık ve bazen aykırılık arz etseler de, hususiyle Hizmet toplumunu şekillendiren temel metinler, idealler ve pratikler mülahazaya alınarak hazırlanmış bir deneme mahiyetindedirler. Bu deneme yazısının normatif bir iddiası yoktur ve sadece gözlemlenen pratikleri, niyet edilen idealleri, ifadede güçlük çekilen mefhumları tespit amacını taşımaktadır.

• Dünya hayatı bir karakter geliştirme ve eğitim platformudur. Okul gibi, fertlere kendileri, Yaratıcıları, dünyada bulunuş maksatları ve geleceğe hazırlıkları hususlarında bir anlayışa erme ve bu anlayış doğrultusunda gelişme imkânı sağlar. Bu okul, kişilere potansiyellerini ortaya çıkarmaları hususunda mana yüklü hayat tecrübeleri ve imkânlar sunar.
• Fert toplumsal değişimin ve gelişimin temel öğesidir. Kalıcı toplumsal değişim ve gelişim tek tek fertlerin değişimiyle mümkündür.
• Fertlerin eğitiminde kuşatıcı bir yaklaşım esastır. İdeal olan, sağlıklı ve besleyici bir sosyal çevrede, fertlerin zihnî, bedenî ve ruhî ihtiyaçlarını eşit bir özenle tedarik edebilmeleridir.
• Farklı fikir ve tecrübelere açık, insanı arızî kimliklerinin ötesinde aziz tutan ve sağlam karakter sahibi fertler sağlıklı ve işlevsel bir toplumun yapı taşlarıdır.
• Aklı iknayı ve toplumsal tecrübeyi esas almayan, tepeden inmeci ve belli bir ideolojiyi telkin edici yaklaşımlar hedeflerinin zıddını netice verebilirler.
• Makuliyet, vicdan ölçüleri, evrensel hukuk, ahlak değerleri ve şeffafiyet çerçevesinde örgülenen bir hayat tarzı birbirini besleyen yapıcı fiilleri ve güvenli bir yaşam zeminini netice verir.
• Makuliyet, vicdan ölçüleri, evrensel hukuk, ahlak değerleri ve hesap vermeyi esas alarak günlük hayatlarını ve faaliyetlerini yürüten fertler zamanla kuşatıcı bir referans noktası etrafında birleşirler.
• Yaşadığı topluma karşı sorumluluk hissi, topluma geri verme düşüncesi, toplumsal adaleti temin etme gayreti ve çözümün bir parçası olma şuuru fertlere kazandırılabilecek önemli karakter özellikleridir.
• Sadece insan olması yönüyle, insanlık ailesinin her bir üyesi saygıyı, onurlu yaşamayı, temel ihtiyaçlarını tedarik edebilmeyi, güvenli bir ortamda neşet etmeyi ve özgürce potansiyellerini ifade edebilmeyi hak eder.
• Kendilerini aşkın büyük bir vücudun azalarından biri olduklarının şuurunda, diğer azalar ile iletişim ve iş birliğine her daim açık, birbirini tamamlayıcı, başkalarının ihtiyaçlarına duyarlı, büyük işleri bölüşen, sorumluluk almaktan çekinmeyen, sürekli farklı bilgi ve tecrübelere müracaat ederek kendini aşmaya gayret eden, kendi sınırlı bilgi ve tecrübelerini de başkalarıyla paylaşmayı bir sorumluluk addeden fertler toplumu ihya eder ve geliştirir.
• Fertlerin, altında ezilmeyecekleri şekilde, sürekli yeni hedef ve zorluklarla yüzleşmeleri gelişmelerinin ve sağlıklı kalmalarının önemli bir esasıdır. Yeni hedefler belirleme, sorumluluklar alma, zorlu fıtratlarla sürekli hemdem olma ve farklı kültür ve çevrelere girerek hayatın zengin yorumlarına muhatap olma gelişim ve zindeliğin esaslarındandır.
• Farklı tecrübeler, sorumluluklar, insan fıtratları, kültür ortamları ve çevresel zorluklara tabi tutulan fertlerde empati, vukufiyet, iletişim, şefkat ve verimli iş birliği gibi özellikler daha hızlı gelişir.
• Eğitim metot ve araçlarının sürekli yenilenmesi ve çeşitlendirilmesi bıkkınlığın ve ülfetin önüne geçmeye yardımcı olur. Farklı alanlarda uzmanlaşmış rehberler ve benzer hususlara alaka duyan akran, çeşitli teknik imkânlar ve yeni metotlarla da desteklendiklerinde, hayat tecrübelerini, yaralarını ve karşılaştıkları zorlukları gönül rahatlığı içinde paylaşıp derman arayabildikleri bir eğitim toplumunda ve güven ortamında serpilip gelişebilirler.
• Klasik okul ortamının ötesinde sohbetler, kamplar, ortak proje geliştirme ve hayata geçirme gayretleri, çok yönlü tecrübe paylaşım toplantıları, iş bölümü, yeni sorumluluklar ve hedefler, ortak bir vizyon, uzun vadeli bir master plan ve prensipler manzumesinden beslenme, toplumsal tecrübe ve bilgiyi arkasına alma, fıtraten hoşlanılan alanlarda kemale doğru koşma eğitim kalitesini artırıcı unsurlardır.
• Fertlerin meslekî gelişimi, kaliteli eğitim, bilgiyi uygulama imkânlarının bolluğu, ortak tecrübe ve kaynakların paylaşımı ve güvene dayalı bir iletişim ağıyla daha hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilir. İmkânları sınırlı olan fertler böyle bir destek ile potansiyellerini daha yüksek ölçüde gerçeğe dönüştürebilirler.
• Her fert için aynı ölçüde olmasa da rekabet ve tatlı yarış ortamı üretim ve başarının artması için önemli bir motivasyon kaynağıdır.
• Yüksek ideallere ve değerlere doğru koşma ile, tutarlı, mesut ve farklı sorumluluk alanlarını ihmal etmeyen bir hayat tarzı arasında denge tutturma önemli bir hedeftir. Fertleri belli alanlarda kemale koşmaya teşvik ederken hakiki kemalin ancak hayatın farklı alanlardaki sorumluluk ve dengelerinin muhafazası ile mümkün olabileceğini de salık vermek eğitimin önemli bir buududur.
• Dengeli bir toplumsal destek, rehberlik ve denetleme eşliğinde, yetkilendirme, güvenildiğini hissettirme, sorumluluk altına girmeye teşvik etme fertlerde yüksek seviyede bir motivasyona ve iç güvene vesile olur.
• Ferdî, ailevî ve toplumsal meselelerde daha geniş bilgi ve tecrübe kaynaklarına müracaat ancak bu müracaat yollarının kolaylaştırılması ayrıca danışılan kişilerin makuliyet içinde kolektif tecrübeyi yansıtmaları, kontrol etme endişesi taşımamaları ve meselelerin çok yönlü ele alınabilmesi için güvenli bir zemin temin edebilmeleri ölçüsünde mümkündür. Bu özellikleri haiz müracaat zeminleri ferdî gelişimi hızlandıracağı gibi büyük hataları da en aza indirecektir.
• Fertlere temel sorumluluklarının yanında seçmeli toplumsal sorumluklar verme, farklı hususları kısa süre de olsa ilk elden tecrübe etmelerini temin etme, teorinin ötesinde pratik bilgiler edinmelerini sağlama gibi hususlar kendilerini keşfetmeleri, zayıf ve güçlü yönlerini tespit etmeleri, hayattaki misyonlarını belirlemeleri ve daha küllî bir bakış açısıyla işlerine odaklanmaları açısından önemlidir. Farklı alanlarda harcanan vakitleri bir israf olarak değil de daha büyük bir iş için gerekli ve manalı ön dersler olarak sunmak, fertlerin hayatın zarurî ön derslerine bakışlarını da müspet manada değiştirecektir.
• Karşılıklı güvene dayanan ve ortak bir vizyon etrafında örgülenmiş global bir iletişim ağının varlığı, böyle bir toplum içinde neşet eden fertlerin güvenle dolaşımını, farklı kültür ve tecrübelere tanıklık etmelerini, farklı yerlerdeki bağlantıları sayesinde çok daha geniş imkânlar içinde düşünebilmelerini, bağlantılar kurabilmelerini ve global ölçekte bir vatandaş olarak hareket edebilmelerini temin edecektir.
• Hem kariyerinde başarılı hem toplumsal sorumluluk alanlarında etkin hem de ailevî ve ferdî yaşamı itibariyle göz dolduran çok yönlü numune insanların çoğaltılması, desteklenmesi ve yetişen yeni nesle rol modeller olarak sunulması toplumsal gelişimin önemli bir unsurudur. Bu liderler ve numune insanlar sayesinde bir kısım ideallerin gerçekleşebileceği görülmüş ve kanaatler pekişmiş olur.
• Yeni gelişme sahalarının açılması, inkişaf etmeye müsait kabiliyetleri bir kısım kemikleşmiş ve hareket etmenin güçleştiği alanlardan çekip kendilerini keşfedebilecekleri, hata payının daha yüksek olduğu ve yeniliklere yönelik daha az dirençle karşılaşacakları ortamlara yönlendirir. Bu ise yeni toplum liderleri ortaya çıkarır. Aynı kabiliyetler, kemikleşmiş yapılar içinde potansiyellerini ortaya çıkarabilecek bir zemin ve serbestlik bulamadıkları vakit, enerji ve heyecanlarını yitirebilirler.
• Bir ferdin çalışma arkadaşlarının, alt ve üstlerinin kanaatleri, ayrıca çalışma ahlakı ve sorumluluk alanında katettiği gelişmeler, yeni sorumluluklar için referans kaynağı teşkil etmektedir. Kimi zaman çalışma ortamındaki şahsî meseleler sebebiyle kendilerini ifade etme zemini bulamayan fertler, yeni gelişme sahalarına açılmak suretiyle ve farklı sorumluluk ve çalışma arkadaşları vesilesiyle gelişmelerini sürdürebilirler.
• ‘İnsan insan ile gelişir’ fehvasınca, aynı gaye-i hayali paylaştıkları insanlar ile birlikte hareket etme, farklı fıtratlara sabredip onları anlamaya çalışma, çeşitli sorumlulukları dengeli bir şekilde götürmeye gayret etme, görüş farklılıklarını daha kuşatıcı bakış açılarına ulaşmaya bir vesile bilme… gibi hususlar fertlerin olgunlaşıp potansiyellerini ortaya çıkarmalarında önemli rol oynar. Toplum içinde kalma ve başkalarıyla birlikte çalışmanın yollarını bulmaya gayret etme kişiyi sürekli törpüleyerek ham kalmış yönlerini inkişaf ettirir.
• Sevgi, güven, aidiyet, hürmet gibi temel ihtiyaçlarını karşılamış ve doymuş fertler başkalarını kucaklama, ellerindekini paylaşma, bir ideale hayatını adama ve gerekli tüm fedakârlıklara katlanma hususlarında, mezkûr ihtiyaçlarda açlık yaşayanlara göre çok daha hızlı mesafe kat edebilir ve istikrar sağlayabilirler. Ayrıca başlangıçta mevcut olmasa bile, mezkûr hasletler güven, sevgi, hürmet ve teşvik ortamlarında inkişaf edebilir.
• Girdiği topluluk içinde kendini diğer insanlara karşı sorumlu hissetme, içinde bulunduğu toplumu geliştirme gayretini sürekli canlı tutma, tanıştığı fertlerin huzur ve gelişimi için imkânlar kollama, bu enerji ve gayreti kolektif bir yapıya kavuşturma eğilimi içinde olma… kişiyi doğal olarak güvenilir bir dost, rehber ve toplum lideri konumuna taşımaktadır. Yaşadığı ev, mahalle, okul, şehir ve benzeri ortamlarda konum ve imkânlarına göre mezkûr hasletleri hayata taşıyanlar, toplumu her açıdan sürekli bir adım öteye götüren gönül ve toplum mimarlarına dönüşürler.